Το χαρακτηριστικό για το οποίο ξεχώριζε ανέκαθεν το οροπέδιο Λασιθίου ήταν οι ιστορικοί του ανεμόμυλοι. Το θέαμα που αντίκριζε ο επισκέπτης όταν το οροπέδιο άρχιζε δειλά δειλά να ξεπροβάλει μέσα από τις βουνοπλαγιές, έκοβε την ανάσα.
Τα παλαιότερα χρόνια στο οροπέδιο ανέμιζαν περήφανα τα πανιά τους περισσότεροι από 10.000 ανεμόμυλοι. Η κατασκευή των πρώτων εξ αυτών ξεκίνησε μετά την Κρητική επανάσταση του 1866 - 1869. Ήταν κατασκευασμένοι από πέτρα και εξυπηρετούσαν τους ντόπιους στο άλεσμα του αλευριού, ενώ μέχρι το Β’ παγκόσμιο πόλεμο αποτελούσαν τις μοναδικές αλευροβιομηχανίες της περιοχής.
Οι πρώτοι αντλητικοί ανεμόμυλοι που κατασκευάστηκαν ήταν κτιστοί και λειτουργούσαν σε μία μόνο κατεύθυνση του αέρα, μετατρέποντας την κινητική ενέργεια του ανέμου σε μηχανική. Ο άνθρωπος που τους «εμφύσησε» πνοή ζωής, ήταν ο ξυλουργός Παπαδάκης Εμμανουήλ, γνωστός και ως Σπιρτοκούτης, από το χωριό Ψυχρό. Ο Σπιρτοκούτης εφηύρε την πρώτη ανεμοκίνητη αντλία και εισήγαγε το βοηθητικό μηχανισμό περιστροφής του άξονα του μύλου προς την κατεύθυνση του ανέμου.
Παρόλο που ο Σπιρτοκούτης έθεσε τα πρώτα θεμέλια, η σημερινή μορφή των ανεμόμυλων οφείλεται στον Στέφανο Μαρκάκη, γνωστό και ως Μαρκοστεφανή. Ο Μαρκοστεφανής ήταν μαθητής του Σπιρτοκούτη και εισήγαγε με τη σειρά του πολλές νέες καινοτομίες. Ορισμένες από αυτές, ήταν η αντικατάσταση του κτιστού πέτρινου σκελετού με σιδερένια βάση, και η προσθήκη τριγωνικής επιφάνειας από λεπτή λαμαρίνα στην ουρά του μύλου. Χάρις σε αυτήν την ουρά, ο μύλος πλέον διατηρούταν σταθερά προς την κατεύθυνση του ανέμου.
Τα επόμενα χρόνια οι ανεμόμυλοι χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την άρδευση του οροπεδίου, αντλώντας νερό από τα υπόγεια ρεύματα και συνεισφέροντας στο πότισμα των καλλιεργειών.
Δυστυχώς, με το πέρασμα των χρόνων οι περισσότεροι από τους ανεμόμυλους εγκαταλείφθηκαν ή αφαιρέθηκαν. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό πραγματοποιείται μια συντονισμένη προσπάθεια που αποσκοπεί στην αναστήλωση και στην επαναχρησιμοποίηση τους.